Πολλές μυθολογικές εκδοχές υπάρχουν για την προέλευση της ελιάς στον
ελλαδικό χώρο. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τη σημασία του δέντρου της ελιάς για
τον αρχαίο κόσμο. Ο πολιτισμός που δημιούργησε είναι συνδεδεμένος με τη
γεωργία και την παραγωγή αγαθών, όπως το λάδι, το σιτάρι, το κριθάρι και το
κρασί.
Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης για να εξηγήσουν την παραγωγή
όλων αυτών των σημαντικών προϊόντων πίστευαν ότι προέρχονται από τους θεούς
οι οποίοι διαφύλατταν την ευφορία και τη γονιμότητα της γης. Οι θεοί για να
βοηθήσουν τους ανθρώπους τους στέλνουν τις "θεσμοφόρους" θεότητες, οι οποίες
δωρίζουν την καλλιέργεια των καρπών και τη θέσπιση των νόμων.Στο δύσκολο
αυτό έργο τους οι θεοί, ως ευρέτες αγαθών και πολιτισμού, βοηθιούνται από
μυθικούς ήρωες, ημίθεους, όπως ο Ηρακλής, ο Προμηθέας και ο Αρισταίος.
Ο γνωστός πελασγικός μύθος αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του
Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας. Βασιλιάς της Αθήνας
ήταν ο Κέκροπας. Οι αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο της Ακρόπολης, όπου
ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να κάνουν τον δικαστή στη
διαφωνία των δυο θεών, ενώ ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας. Πρώτος ήρθε ο
Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την τρίαινά του έδωσε ένα
δυνατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που
σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα" θάλασσα. Μετά ήρθε η
σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για
μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό. Το
δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα. Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο
Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε
ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη. Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και
τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά
όπου να γύριζε, τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από
παντού έζωναν τη χώρα. Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει
ήταν το πρώτο που φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η
υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Γι αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της
Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης. Για την
αθηναϊκή προέλευση της ελιάς μιλούν ο Παυσανίας, ο Ηρόδοτος, ο Κλαύδιος
Αιλιανος και ο Σοφοκλής.
Το ιερό δέντρο της Αθηνάς έγραψε τη δική του ιστορία στην
Αθήνα. Λέγεται πως το 480 π.Χ. όταν κατέκτησαν οι Πέρσες την Ακρόπολη,
έκαψαν την ιερή ελιά της Αθήνας προς μεγάλη θλίψη των Αθηναίων που το
θεώρησαν κακό σημάδι. Όμως η θλίψη μετατράπηκε σε αισιοδοξία όταν την άλλη
μέρα κιόλας ο ξερός και καμένος κορμός είχε βλαστήσει και πάλι: Ένα
καινούριο δροσερό βλαστάρι ύψους δυο πήχεων αποτελούσε πια το καινούριο ιερό
δέντρο της Αθήνας. Μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια οι Αθηναίοι έδειχναν
με καμάρι το ιερό δέντρο και πίστευαν πως απ` αυτό είχε ξεκινήσει η
ελαιοκαλλιέργια και απ`αυτό κατάγονται όλα τα δέντρα ελιάς που υπήρχαν στον
κόσμο.
Η κρητική μυθολογία, όμως θέλει την κρητική θεά Αθηνά, η
οποία φαίνεται πως σχετίζεται με τη μινωική θεά των Όφεων, να γεννιέται στις
εκβολές του ποταμού Τρίτωνα και φυσικά να δωρίζει το ιερό δέντρο στους
Μινωίτες. Σημαντική σ`αυτό το μύθο είναι η αναφορά της Πότνιας Αθάνας στις
πινακίδες της Γραμμικής Β' Γραφής που βρέθηκαν στην Κνωσό και δείχνει τη
σύνδεση της θεάς με την προϊστορική θρησκεία της Κρήτης.
Ο γνωστός πελασγικός μύθος αναφέρεται στον αγώνα της
Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας.
Βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κέκροπας. Οι αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο
της Ακρόπολης, όπου ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να
κάνουν τον δικαστή στη διαφωνία των δυο θεών, ενώ ο Κέκροπας παρίστατο ως
μάρτυρας. Πρώτος ήρθε ο Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την
τρίαινά του έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα
αλμυρού νερού που σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα"
θάλασσα. Μετά ήρθε η σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού
κάλεσε τον Κέκροπα για μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που
ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό. Το δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα.
Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους
άλλους θεούς να κρίνουν σε ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη.
Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο
ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά όπου να γύριζε, τα μάτια του αντίκριζαν
αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από παντού έζωναν τη χώρα. Το δέντρο όμως που
είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει ήταν το πρώτο που φύτρωσε σε όλη τη χώρα και
ήταν συνάμα για την πόλη η υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Γι αυτό ο Κέκροπας
θεώρησε πως το δώρο της Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η
κυριαρχία της πόλης. Για την αθηναϊκή προέλευση της ελιάς μιλούν ο Παυσανίας,
ο Ηρόδοτος, ο Κλαύδιος Αιλιανος και ο Σοφοκλής.
Το ιερό δέντρο της Αθηνάς έγραψε τη δική του ιστορία στην
Αθήνα. Λέγεται πως το 480 π.Χ. όταν κατέκτησαν οι Πέρσες την Ακρόπολη,
έκαψαν την ιερή ελιά της Αθήνας προς μεγάλη θλίψη των Αθηναίων που το
θεώρησαν κακό σημάδι. Όμως η θλίψη μετατράπηκε σε αισιοδοξία όταν την άλλη
μέρα κιόλας ο ξερός και καμένος κορμός είχε βλαστήσει και πάλι: Ένα
καινούριο δροσερό βλαστάρι ύψους δυο πήχεων αποτελούσε πια το καινούριο ιερό
δέντρο της Αθήνας. Μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια οι Αθηναίοι έδειχναν
με καμάρι το ιερό δέντρο και πίστευαν πως απ` αυτό είχε ξεκινήσει η
ελαιοκαλλιέργια και απ`αυτό κατάγονται όλα τα δέντρα ελιάς που υπήρχαν στον
κόσμο.
Η κρητική μυθολογία, όμως θέλει την κρητική θεά Αθηνά, η
οποία φαίνεται πως σχετίζεται με τη μινωική θεά των Όφεων, να γεννιέται στις
εκβολές του ποταμού Τρίτωνα και φυσικά να δωρίζει το ιερό δέντρο στους
Μινωίτες. Σημαντική σ`αυτό το μύθο είναι η αναφορά της Πότνιας Αθάνας στις
πινακίδες της Γραμμικής Β' Γραφής που βρέθηκαν στην Κνωσό και δείχνει τη
σύνδεση της θεάς με την προϊστορική θρησκεία της Κρήτης.
Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα, θεού της μουσικής και της αρμονίας, και
της Κυρήνης, κόρης του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα. Ο Αρισταίος γεννήθηκε στην
Λιβύη και ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον
αναθρέψουν. Ήταν ένα χαρισματικό παιδί που έζησε ονειρεμένα χρόνια. Οι
Μούσες, που όταν μεγάλωσε του είχαν αναθέσει τη φύλαξη των κοπαδιών τους στη
Φθία, του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική τέχνη. Ο Αρισταίος ήταν ειδικός
στην απομάκρυνση των επιδημιών. Οι Νύμφες πάλι, του έμαθαν πώς να καλλιεργεί
τα αμπέλια και τις ελιές, πώς να φροντίζει τα μελίσσια και πώς να κάνει το
γάλα τυρί. Την τέχνη δηλαδή της παρασκευής του μελιού, του λαδιού, του
τυριού, πράγματα άγνωστα ως τότε στους ανθρώπους. Οι Νύμφες του έδειξαν πώς
να μπολιάζει τις αγριελιές για να δίνουν καρπό, να αλέθει τον καρπό του
ελαιόδεντρου και να παίρνει το πολύτιμο αλλά άγνωστο ως τότε ελαιόλαδο. Ο
Πλίνιος αναφέρει ότι πρώτος ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο. Ο
Αρισταίος δεν κράτησε αυτά τα μυστικά για τον εαυτό του αλλά με τη σειρά του
δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Η μυθολογία μας λέει πως ταξίδεψε
στην Ελλάδα, πήγε στην Αρκαδία και στα νησιά. Στην Αρκαδία τιμήθηκε, γιατί
ήταν αυτός που δίδαξε στους Αρκάδες τη μελισσοκομία, την κατεργασία του
μαλλιού και την τέχνη του κυνηγιού. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο
Αρισταίος πήγε στη Σαρδηνία και κατόπιν στη Σικελία όπου βρήκε εξαιρετικά
γόνιμη γη για να καλλιεργήσει τις ελιές. Εκεί μάλιστα τιμήθηκε και
λατρεύτηκε ως γεωργική θεότητα - προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών. Από τότε
τα δάση της αγριελιάς που υπήρχαν γύρω από τη Μεσόγειο άρχισαν να
καλλιεργούνται, τα άγρια δέντρα άρχισαν να μπολιάζονται και οι άνθρωποι
έμαθαν να χρησιμοποιούν τον πολύτιμο καρπό της ελιάς στη διατροφή τους. Ο
Αρισταίος τιμήθηκε από τους ανθρώπους όσο λίγοι θνητοί αναγνωρίζοντας την
πλούσια προσφορά του.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Νικ. Πλάτωνα ο μύθος των τριών αδερφών, Ελαϊς,
Σπερμώ, Οινώ, που τα ονόματά τους συνδέθηκαν με τα τρία βασικά προϊόντα του
ελληνικού χώρου (λάδι, σιτάρι,κρασί) αρχίζει από τη μινωική Κρήτη. Η Ελαϊς,
η Σπερμώ και η Οινώ ήταν κόρες του Άνιου και εκείνος με τη σειρά του ήταν
παιδί του Διονύσου και της Αριάδνης. Όταν οι απόγονοι του Μίνωα πήγαν να
διοικήσουν διάφορα νησιά ή και περιοχές του αιγιακού χώρου, ο Άνιος πήγε στο
ιερό νησί τη Δήλο.Παντρεύτηκε τη Δωρίππη και απέκτησε τρεις κόρες που τις
είπαν Οινοτρόπους ή Οινοφόρους. Σ` αυτές ο παππούς τους ο Διόνυσος έδωσε ένα
μοναδικό χάρισμα:"ποιείν εκ γης έλαιον, σίτον και οίνον". Οι Οινοτρόποι
παρείχαν άφθονους καρπούς και τροφές σ` όσους έφταναν για χρησμό στο μαντείο
της Δήλου. Ο μύθος μας λέει ότι οι Αχαιοί όταν άρχισαν την εκστρατεία τους
εναντίον της Τροίας, πέρασαν από τη Δήλο. Ο Άνιος που ήξερε να προλέγει το
μέλλον, τους είπε ότι ο πόλεμος που σκόπευαν να ξεκινήσουν θα κρατούσε δέκα
χρόνια. Για να μην ταλαιπωρούνται λοιπόν τους πρότεινε να μείνουν εννιά
χρόνια κοντά του και τον δέκατο να πολεμίσουν με τους Τρώες μια και τότε θα
έπεφτε η Τροία. Κι όσο για τη διατροφή τους δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Θα την
ανελάμβαναν οι τρεις κόρες του. Η Σπερμώ θα πρόσφερε άφθονους καρπούς (δημητριακά),
η Ελαϊς όσο λάδι θα ήθελαν και η Οινώ θα τους τροφοδοτούσε με κρασί.Οι
Αχαιοί αρνήθηκαν και συνέχισαν το ταξίδι τους. Η περιπέτεια των Οινοτρόπων
άρχισε όταν αργότερα μετά από χρόνια αποφάσισαν να τις πάρουν κοντά τους.
Άλλοι λένε ότι αρνήθηκαν να πάνε κι άλλοι ότι τις πήραν μαζί τους. Πάντως
κινδύνεψαν να θανατωθούν και τις προστάτεψε ο παππούς τους Διόνυσος. Ο
Οβίδιος μάλιστα έγραψε, πως ο Διόνυσος μεταμόρφωσε τις τρεις κοπέλες σε
περιστέρια.
Ο Πίνδαρος ισχυρίζεται ότι ο Ηρακλής, ο γνωστός ήρωας της ελληνικής
μυθολογίας, καθώς επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση των άθλων του
έφερε μαζί του από τους Υπερβόρειους την αγριελιά και την φύτευσε στην
Ολυμπία. Απ`αυτή την ελιά κατασκευάζονταν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών. Σ’
ένα αφιερωματικό επίγραμμα, κάποιος Διονύσιος αφιερώνει ένα ρόπαλο στον
Ηρακλή με την επιγραφή: «Ηρακλή, εσύ που πατάς το βραχώδες έδαφος της Οίτης
και τον μεγάλων δασών που καλύπτουν τις κορυφές, ο Διονύσιος σου αφιερώνει
αυτό το ρόπαλο που έκοψε με το κλαδευτήρι του από μια αγριελιά».
Ο Ηρακλής κρατούσε πάντα ένα ρόπαλο με το οποίο αντιμετώπιζε τους
κινδύνους και νικούσε κάθε φορά. Το είχε κόψει από μια αγριελιά που είχε
βρει κοντά στο Σαρωνικό κόλπο. Κάποτε ο Ηρακλής πήγε στην Τροιζήνα και
βρέθηκε μπροστά στο άγαλμα του Ερμή, του θεού που στα παλαιότερα χρόνια και
στην παλαιότερη λατρεία φαίνεται ότι ήταν βλαστικός θεός (προστάτης της
βλάστησης και της αναγέννησης της φύσης). Στην Τροιζήνα τον έλεγαν "πολύγιο"
λέξη που όπως φαίνεται απηχεί την παλιά βλαστική του ιδιότητα. Ο Ηρακλής
λοιπόν ακούμπησε το ρόπαλό του στο άγαλμα του Ερμή και κείνο βλάστησε,
έβγαλε ρίζες και φύλλα.Όταν πήγε στην Τροιζήνα ο σπουδαίος περιηγητής
Παυσανίας του έδειξαν μια αγριελιά κοντά στο άγαλμα του Ερμή και του είπαν
πως αυτό ήταν το δέντρο που είχε φυτρώσει από το ρόπαλο του Ηρακλή.
Σύμφωνα με τους Αρχαίους, οι Κουρήτες και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι είναι εκείνοι
που διαδίδουν την ελιά στον ελληνικό χώρο.Τους αγαθούς αυτούς δαίμονες τους
θεωρούσαν οι Κρήτες της εποχής του Διόδωρου του Σικελιώτη σπουδαίους
ευεργέτες της ανθρωπότητας, εφευρέτες τεχνικών και αντικειμένων,
μεταλλουργούς και γιατρούς, εφευρέτες της μελισσοκομίας, της κτηνοτροφίας,
των κυνηγετικών όπλων (του τόξου), του τελετουργικού χορού,του τυμπάνου κ.α.
Ο κρητικός Κουρήτης ή Ιδαίος Δάκτυλος Ηρακλής (δεν έχει σχέση με το
γνωστό ήρωα της ελληνικής μυθολογίας) είχε φέρει την αγριελιά από τον Βορρά
ή από την πατρίδα του την Κρήτη. Ο Ηρακλής φύτεψε για πρώτη φορά αγριελιά
στην Ολυμπία. Ήταν ο εφευρέτης του αθλητισμού και ο θεμελιωτής των
Ολυμπιακών αγώνων.Ο Ιδαίος Ηρακλής είχε τέσσερα αδέρφια, τον Παιωναίο, τον
Επιμίδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα. Ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός και κάποια μέρα
τους πήγε στην Ολυμπία για να τρέξουν. Ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου που έγινε
στον κόσμο. Ο Ηρακλής στεφάνωσε τον νικητή με ένα κλαδί από την ελιά που
είχε φυτέψει εκεί. Κι από τότε έμεινε η συνήθεια να στεφανώνουν με κλαδιά -
στεφάνια αγριελιάς τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων. Από την Ολυμπία η
ελιά επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και στη συνέχεια μεταφυτεύθηκε
στην Αθήνα.
Πολλές μυθολογικές εκδοχές υπάρχουν για την προέλευση της ελιάς στον
ελλαδικό χώρο. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τη σημασία του δέντρου της ελιάς για
τον αρχαίο κόσμο. Ο πολιτισμός που δημιούργησε είναι συνδεδεμένος με τη
γεωργία και την παραγωγή αγαθών, όπως το λάδι, το σιτάρι, το κριθάρι και το
κρασί.
Ο γνωστός πελασγικός μύθος αναφέρεται στον αγώνα της Αθηνάς και του
Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας. Βασιλιάς της Αθήνας
ήταν ο Κέκροπας. Οι αντίπαλοι ανέβηκαν πάνω στο βράχο της Ακρόπολης, όπου
ήρθαν και οι άλλοι δέκα θεοί από τον Όλυμπο για να κάνουν τον δικαστή στη
διαφωνία των δυο θεών, ενώ ο Κέκροπας παρίστατο ως μάρτυρας. Πρώτος ήρθε ο
Ποσειδώνας, στάθηκε στη μέση του βράχου και με την τρίαινά του έδωσε ένα
δυνατό χτύπημα στο έδαφος. Αμέσως ξεπήδησε ένα κύμα αλμυρού νερού που
σχημάτισε μια μικρή λίμνη που την ονόμασαν "Ερεχθηίδα" θάλασσα. Μετά ήρθε η
σειρά της Αθηνάς να παρουσιάσει το δώρο της και αφού κάλεσε τον Κέκροπα για
μάρτυρα, φύτεψε μια ελιά πάνω στο βράχο, που ξεπετάχτηκε γεμάτη καρπό. Το
δέντρο αυτό σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα. Μετά από το δώρα της Αθηνάς ο
Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα και είπε στους άλλους θεούς να κρίνουν σε
ποιον από τους δυο θεούς να δοθεί η πόλη. Συγχρόνως ζήτησαν τη μαρτυρία και
τη γνώμη του Κέκροπα. Αυτός από το βράχο ψηλά έριξε μια ματιά γύρω, αλλά
όπου να γύριζε, τα μάτια του αντίκριζαν αλμυρό νερό, τις θάλασσες που από
παντού έζωναν τη χώρα. Το δέντρο όμως που είχε κάνει η Αθηνά να φυτρώσει
ήταν το πρώτο που φύτρωσε σε όλη τη χώρα και ήταν συνάμα για την πόλη η
υπόσχεση για δόξα και ευτυχία. Γι αυτό ο Κέκροπας θεώρησε πως το δώρο της
Αθηνάς ήταν πιο χρήσιμο και έτσι της δόθηκε η κυριαρχία της πόλης. Για την
αθηναϊκή προέλευση της ελιάς μιλούν ο Παυσανίας, ο Ηρόδοτος, ο Κλαύδιος
Αιλιανος και ο Σοφοκλής.
Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα, θεού της μουσικής και της αρμονίας, και
της Κυρήνης, κόρης του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα. Ο Αρισταίος γεννήθηκε στην
Λιβύη και ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον
αναθρέψουν. Ήταν ένα χαρισματικό παιδί που έζησε ονειρεμένα χρόνια. Οι
Μούσες, που όταν μεγάλωσε του είχαν αναθέσει τη φύλαξη των κοπαδιών τους στη
Φθία, του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική τέχνη. Ο Αρισταίος ήταν ειδικός
στην απομάκρυνση των επιδημιών. Οι Νύμφες πάλι, του έμαθαν πώς να καλλιεργεί
τα αμπέλια και τις ελιές, πώς να φροντίζει τα μελίσσια και πώς να κάνει το
γάλα τυρί. Την τέχνη δηλαδή της παρασκευής του μελιού, του λαδιού, του
τυριού, πράγματα άγνωστα ως τότε στους ανθρώπους. Οι Νύμφες του έδειξαν πώς
να μπολιάζει τις αγριελιές για να δίνουν καρπό, να αλέθει τον καρπό του
ελαιόδεντρου και να παίρνει το πολύτιμο αλλά άγνωστο ως τότε ελαιόλαδο. Ο
Πλίνιος αναφέρει ότι πρώτος ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο. Ο
Αρισταίος δεν κράτησε αυτά τα μυστικά για τον εαυτό του αλλά με τη σειρά του
δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Η μυθολογία μας λέει πως ταξίδεψε
στην Ελλάδα, πήγε στην Αρκαδία και στα νησιά. Στην Αρκαδία τιμήθηκε, γιατί
ήταν αυτός που δίδαξε στους Αρκάδες τη μελισσοκομία, την κατεργασία του
μαλλιού και την τέχνη του κυνηγιού. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο
Αρισταίος πήγε στη Σαρδηνία και κατόπιν στη Σικελία όπου βρήκε εξαιρετικά
γόνιμη γη για να καλλιεργήσει τις ελιές. Εκεί μάλιστα τιμήθηκε και
λατρεύτηκε ως γεωργική θεότητα - προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών. Από τότε
τα δάση της αγριελιάς που υπήρχαν γύρω από τη Μεσόγειο άρχισαν να
καλλιεργούνται, τα άγρια δέντρα άρχισαν να μπολιάζονται και οι άνθρωποι
έμαθαν να χρησιμοποιούν τον πολύτιμο καρπό της ελιάς στη διατροφή τους. Ο
Αρισταίος τιμήθηκε από τους ανθρώπους όσο λίγοι θνητοί αναγνωρίζοντας την
πλούσια προσφορά του. 
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Νικ. Πλάτωνα ο μύθος των τριών αδερφών, Ελαϊς,
Σπερμώ, Οινώ, που τα ονόματά τους συνδέθηκαν με τα τρία βασικά προϊόντα του
ελληνικού χώρου (λάδι, σιτάρι,κρασί) αρχίζει από τη μινωική Κρήτη. Η Ελαϊς,
η Σπερμώ και η Οινώ ήταν κόρες του Άνιου και εκείνος με τη σειρά του ήταν
παιδί του Διονύσου και της Αριάδνης. Όταν οι απόγονοι του Μίνωα πήγαν να
διοικήσουν διάφορα νησιά ή και περιοχές του αιγιακού χώρου, ο Άνιος πήγε στο
ιερό νησί τη Δήλο.Παντρεύτηκε τη Δωρίππη και απέκτησε τρεις κόρες που τις
είπαν Οινοτρόπους ή Οινοφόρους. Σ` αυτές ο παππούς τους ο Διόνυσος έδωσε ένα
μοναδικό χάρισμα:"ποιείν εκ γης έλαιον, σίτον και οίνον". Οι Οινοτρόποι
παρείχαν άφθονους καρπούς και τροφές σ` όσους έφταναν για χρησμό στο μαντείο
της Δήλου. Ο μύθος μας λέει ότι οι Αχαιοί όταν άρχισαν την εκστρατεία τους
εναντίον της Τροίας, πέρασαν από τη Δήλο. Ο Άνιος που ήξερε να προλέγει το
μέλλον, τους είπε ότι ο πόλεμος που σκόπευαν να ξεκινήσουν θα κρατούσε δέκα
χρόνια. Για να μην ταλαιπωρούνται λοιπόν τους πρότεινε να μείνουν εννιά
χρόνια κοντά του και τον δέκατο να πολεμίσουν με τους Τρώες μια και τότε θα
έπεφτε η Τροία. Κι όσο για τη διατροφή τους δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Θα την
ανελάμβαναν οι τρεις κόρες του. Η Σπερμώ θα πρόσφερε άφθονους καρπούς (δημητριακά),
η Ελαϊς όσο λάδι θα ήθελαν και η Οινώ θα τους τροφοδοτούσε με κρασί.Οι
Αχαιοί αρνήθηκαν και συνέχισαν το ταξίδι τους. Η περιπέτεια των Οινοτρόπων
άρχισε όταν αργότερα μετά από χρόνια αποφάσισαν να τις πάρουν κοντά τους.
Άλλοι λένε ότι αρνήθηκαν να πάνε κι άλλοι ότι τις πήραν μαζί τους. Πάντως
κινδύνεψαν να θανατωθούν και τις προστάτεψε ο παππούς τους Διόνυσος. Ο
Οβίδιος μάλιστα έγραψε, πως ο Διόνυσος μεταμόρφωσε τις τρεις κοπέλες σε
περιστέρια. 
Ο Πίνδαρος ισχυρίζεται ότι ο Ηρακλής, ο γνωστός ήρωας της ελληνικής
μυθολογίας, καθώς επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση των άθλων του
έφερε μαζί του από τους Υπερβόρειους την αγριελιά και την φύτευσε στην
Ολυμπία. Απ`αυτή την ελιά κατασκευάζονταν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών. Σ’
ένα αφιερωματικό επίγραμμα, κάποιος Διονύσιος αφιερώνει ένα ρόπαλο στον
Ηρακλή με την επιγραφή: «Ηρακλή, εσύ που πατάς το βραχώδες έδαφος της Οίτης
και τον μεγάλων δασών που καλύπτουν τις κορυφές, ο Διονύσιος σου αφιερώνει
αυτό το ρόπαλο που έκοψε με το κλαδευτήρι του από μια αγριελιά». 
Σύμφωνα με τους Αρχαίους, οι Κουρήτες και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι είναι εκείνοι
που διαδίδουν την ελιά στον ελληνικό χώρο.Τους αγαθούς αυτούς δαίμονες τους
θεωρούσαν οι Κρήτες της εποχής του Διόδωρου του Σικελιώτη σπουδαίους
ευεργέτες της ανθρωπότητας, εφευρέτες τεχνικών και αντικειμένων,
μεταλλουργούς και γιατρούς, εφευρέτες της μελισσοκομίας, της κτηνοτροφίας,
των κυνηγετικών όπλων (του τόξου), του τελετουργικού χορού,του τυμπάνου κ.α.